TS EN 61439-1 / IEC 61439-1 Standardı
ALÇAK GERİLİM ANAHTARLAMA DÜZENİ VE KONTROL DÜZENİ PANOLARI
BÖLÜM 1: GENEL KURALLAR
Alçak gerilim panolarına uygulanan tasarım doğrulama işlemlerinin en önemlisi, tip testlerinin gerçekleştirilmesiyle ortaya çıkan; “doğrulama deneyleri”dir.
Mukayese veya hesaplama metodlarının uygulanabilmesi için değerlendirmemizin mutlaka tip testlerini tamamlamış bir alçak gerilim panosuna dayanması gerekir.
Pano tip testleri, TS EN 61439 serisi standartlarda Akreditasyona sahip bağımsız deney laboratuvarları tarafından gerçekleştirilmeli ve yine TS EN 61439 serisi standartlarda Akreditasyona sahip ürün belgelendirme kuruluşları tarafından belgelendirilmelidir.
Pano tip testi “LVTCERT Belgesi” almak için yapılması gereken testleri de ifade eder.
LVTCert ürün belgesi, gerek deney, gerekse de üretim ve kalite yönetim süreçlerini ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak gerçekleştiren üreticilerin artmasını hedeflemektedir. Tip deneylerinin tam ve eksiksiz gerçekleştirilmesi LVTCert belgesine sahip olmanın ön koşuludur.
Alçak gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni panolarının her tipi için bütün kuralların ve karşılık gelen doğrulama yöntemlerinin belirlenmesinde yalnızca iki standart gereklidir:
- Alçak gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni panolarını kapsayan özel standartlarda “TS EN 61439-1” olarak atıf yapılan temel standart,
- Bundan sonra ilgili PANO Standardı olarak da atıf yapılan özel PANO Standardı.
TS EN 61439 standart serisinin yapılandırılması için aşağıdaki bölümler öngörülmüştür:
a) TS EN 61439-1: Genel kurallar,
Kapsam: Beyan gerilimi a.a. durumunda 1000 V’u veya d.a. durumunda 1500 V’u aşmayan PANOLAR,
- Mahfazalı veya mahfazasız olan sabit veya taşınabilir PANOLAR,
- Elektrik enerjisinin üretimi, iletimi, dağıtımı ve dönüşümü ile bağlantılı olarak kullanılması ve elektrik enerjisi tüketen donanımın kontrolü için amaçlanmış PANOLAR,
- Diğer ilgili özel kuralların uygun olması şartıyla, örneğin, gemilerde, raylı taşıtlardaki gibi özel işletme şartları altında kullanım için tasarımlanmış PANOLAR,
Not 2 - Gemilerdeki PANOLAR için tamamlayıcı özellikler TS EN 60092-302’nin kapsamındadır. Diğer ilgili özel kuralların uygun olması şartıyla makinaların elektriksel donanımı için tasarımlanmış PANOLAR.
Not 3 - Makinanın bir bölümünü oluşturan PANOLAR için tamamlayıcı kurallar, TS EN 60204 standart serisinin kapsamındadır.
b) TS EN 61439-2: Güç anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni PANOLARI,
c) TS EN 61439-3: Dağıtım panoları - Sıradan kişiler tarafından çalıştırılması amaçlanan
d) TS EN 61439-4: İnşaat sahaları için PANOLAR
e) TS EN 61439-5: Güç dağıtımı için PANOLAR
f) TS EN 61439-6: Baralı kanal sistemleri
g) TS EN 61439-0: PANOLAR için açıklayıcı kılavuz.
TS EN 61439-1 standardı uzun ömürlü tesisler, can, mal güvenlik emniyetini garantileyen yapılış ve performans kuralı olarak 12 adet tip testi 9 adet rutin test tanımlar. Eski standartta bulunan (TS EN 60439-1) “Pano tip test” ve “kısmi tip test” yerine yeni standart (TS EN 61439-1) tüm alçak gerilim anahtarlama ve kontrol düzeni pano tasarımları için “Tasarımın doğrulanması” şartını getirmiştir. Orijinal imalatçı, ilgili pano standardına uygun olarak panonun orijinal tasarımını ve doğrulamasını yapmak durumundadır. Pano imalatçısı ise imalatı tamamlanmış pano için sorumluluğu alan organizasyon olarak tanımlanmaktadır. Orijinal üretici üretip, pano testi yaptırıp belgelediği panoları için nihai üreticiye kendi tasarım ve montaj kurallarını hazırlayacağı dokümanlarla bildirmek durumundadır. Pano tip testi, temiz ve yeni durumdaki panonun temsili numunesi üzerinde yapılır. Panonun performansı, doğrulama deneylerinden etkilenebilir (örneğin, kısa devre testi). Bu deneyler, işletmede bulunması amaçlanan bir pano üzerinde yapılmamalıdır.
TS EN 61439-1 Tasarımın doğrulanması (Pano tip test) aşağıdakileri kapsamalıdır.
- Malzemelerin ve bölümlerin dayanıklılığı testi
- PANOLARIN koruma derecesi testi
- Yalıtma aralıkları ve yüzeysel kaçak yolu uzunlukları testi
- Elektrik çarpmasına karşı koruma ve koruma devrelerinin bütünlüğü testi
- Anahtarlama düzenlerinin ve bileşenlerin birleştirilmesi testi
- Dâhili elektriksel devreler ve bağlantılar testi
- Harici iletkenler için bağlantı uçları testi
- Dielektrik özellikler testi
- Sıcaklık artışının doğrulanması testi
- Kısa devre dayanımı testi
- Elektromanyetik uyumluluk (EMU) testi
- Mekanik çalışma testi
a) Yapılış
1.Malzemelerin ve bölümlerin dayanıklılığı testi:
PANO bölümlerinin ve yapısal malzemelerinin mekaniksel, elektriksel ve ısıl yeteneğinin, yapılışın ve performans karakteristiklerinin doğrulanmasıyla kanıtlanması kabul edilmelidir.
Bu bölüm kendi arasında 6 deneye ayrılır.
1.1.Korozyona karşı dayanıklılık (A Şiddet ve B şiddet) testi:
PANONUN dâhili ve harici demirli metalik bölümlerinin ve demirli metalik mahfazal
rın temsili numunelerinin korozyona karşı dayanıklılığını doğrulamak için yapılır.
1.2.Yalıtkan malzemelerin özellikleri testi:
Bu bölüm kendi arasında ikiye ayrılır.
- 1.2.1.Mahfazaların ısıl kararlılığının doğrulanması testi:
Yalıtılmış malzemeden imal edilen mahfazaların ısıl kararlılığı kuru sıcaklık deneyi ile doğrulanır.
- 1.2.2.Yalıtkan malzemelerin dâhili elektriksel etkilerden kaynaklanan olağan dışı ısıya ve yangına karşı dayanıklılığının doğrulanması testi:
- a) PANOLARIN bölümlerindeki veya
- b) Bu bölümlerden alınan bölümlerdeki malzemelerin uygunluğunu doğrulamak için kızaran tel deneyi yapılır.
1.3.Morötesi (UV) ışınıma dayanıklılık testi:
Yalıtkan malzemeden veya tamamen sentetik malzemeler ile kaplanmış metalden yapılmış harici panolara yapılan testtir.
1.4.Kaldırma düzeni testi:
Panoların taşıma sırasında uygun kaldırma düzeni ile donatıldığını doğrulamak için yapılan deneydir. Beyan yükünün 1,25 katı yüklenerek deney gerçekleştirilir.
1.5.Mekanik darbe testi:
Panoların dış mekanik darbelere karşı pano mahfazası tarafından sağlanan koruma derecesine uygunluğu doğrulamak için yapılır. Belirli yükseklikten bırakılan çekiç numunenin beyan koruma derecesini bozmamalıdır.
1.6.İşaretleme testi:
Deney, 15 saniye su ve 15 saniye petrol eteri ile pano etiketine uygulanır. 30 saniye sonunda işaretlemeler kolayca okunabilir olmalıdır.
2.Mahfazaların koruma derecesi (IP testi):
IP testi, TS EN 60529’ a uygun olarak tehlikeli bölümlere erişmeye karşı koruma, yabancı katı cisimlere karşı koruma ve suya karşı korumayı doğrulamak için yapılır.
3.Yalıtma aralıkları ve yüzeysel kaçak yolu uzunlukları testi:
Deney, Yalıtma aralıkları için beyan darbe dayanım gerilimini ve yüzeysel kaçak yolu uzunlukları için beyan yalıtım gerilimini sağlamaya yeterli olduğunu doğrulamak için yapılır.
4.Elektrik çarpmasına karşı koruma ve koruma devrelerinin bütünlüğü testi:
Panonun açıktaki iletken bölümlerinin harici koruma iletkenine etkin olarak bağlandığını ve devre direncinin 100 mΩ değerini aşmadığı doğrulanır.
5.Anahtarlama düzenlerinin ve bileşenlerin birleştirilmesi testi:
Orijinal imalatçının muayenesiyle onaylanır.
6.Dâhili elektriksel devreler ve bağlantılar testi:
Orijinal imalatçının muayenesiyle onaylanır.
7.Harici iletkenler için bağlantı uçları testi:
Orijinal imalatçının muayenesiyle onaylanır.
b) Performans
1.Dielektrik özellikler testi:
Panonun;
Geçici aşırı gerilimlere,
Geçici rejim aşırı gerilimlere dayanma yeteneği doğrulanır. Standarta uygun yüksek gerilim uygulaması yapılır. Herhangi bir atlama ve delinme olmamalıdır.
2.Sıcaklık artışının doğrulanması testi:
Pano kendi beyan akımını taşırken aşırı ısınıp ısınmadığını doğrulamak için yapılır. Standarttaki limitleri geçmemelidir.
3.Kısa devre dayanımı (Kısa devre testi):
Panoların beyan değerindeki kısa devre akımlarından kaynaklanan ısıl ve dinamik zorlanmalara dayanma yeteneği doğrulanır.
4.Elektromanyetik uyumluluk testi:
Panoların havadan ve hattan kaynaklanan sinyallere karşı davranışı doğrulanır. EMC testlerinde genel olarak cihazın cihaza etkisine bakılır. 2 tip test var bağışıklık ve yayılım deneyleri (havadan ve hattan olmak üzere)
5.Mekanik çalışma testi:
Kapı, kilit ve menteşelerin tatminkâr çalıştığını doğrulamak için yapılır.